အစ
မေန႔က ပညာေရးမူဝါဒနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဆရာေအာင္သူၿငိမ္းေရးထားတာေလး (https://bit.ly/2wIW39J) လက္ဆင့္ကမ္းလိုက္တဲ့အခါ အင္မတိ အင္မတန္ ခက္ခက္ခဲခဲ တက္ေရာက္ သင္ယူ ေျဖၾကားရတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ ဆရာျဖစ္သင္လက္မွတ္ရထားသူ ျမန္မာလူမ်ိဳး ဆရာမေလးက က်ေနာ့္ဆီကို ေအာက္ပါအတိုင္း စာတိုလွမ္းပို႔ပါတယ္။
“ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ Pedagogy principles ေတြ အားနည္းေနေသးေတာ့ textbook policy ရွိခဲ့ရင္ေတာင္ ပုဂၢလိကကေန ဖတ္စာအုပ္ထုပ္ရင္ အထူးထုတ္ေတြ ျဖစ္သြားမွာ စိုးရိမ္မိတယ္”တဲ့။
သိပ္ေသခ်ာတာေပါ့။ Pedagogy principles တဲ့။ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုရင္ သင္ၾကားနည္းအေျခခံမူလို႔ ျဖစ္မလားပဲ။ ဘယ္လို နည္းနဲ႔ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ သင္မွာလဲ။ ကေလးေတြရဲ႕ သင္ယူပံုနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကိုယ္သိထားတဲ့အေပၚ အေျခခံၿပီး ဘယ္နည္း ဘယ္ပံုသင္ေပးရင္ ကေလးေတြ တတ္ပြန္သြားမလဲဆိုတာပါ။
အနက္အဓိပၸာယ္
Pedagogy ဆိုတာ ဂရိစကားပါ။ ဂရိမွာ Peda ဆိုတာ ကေလးလို႔ အနက္ရတယ္။ Gogy ဆိုတာ သင္ၾကားမႈကို အ႐ူးအမူး ႏွစ္သက္ျမတ္ႏိုးတာ။ ဒါမွမဟုတ္လည္း သင္ၾကားမႈ အႏုပညာနဲ႔ အတတ္ပညာ။ ဒါက ပိုဆီေလ်ာ္မယ္ ထင္ပါတယ္။
အဲေတာ့ Pedagogy ဆိုတာ ကေလးေတြကို သင္ၾကားေရး အႏုပညာ၊ အတတ္ပညာ။
အတတ္ပညာ (သိပၸံ)မွာက သင္ယူမႈ သေဘာတရားေတြကို သိရိွထားတာရယ္၊ သင္ၾကားေရးမွာ ဘယ္လို လမ္းညႊန္ရမယ္ဆိုတာကို သိရိွတာရယ္ ပါဝင္ပါတယ္။
သင္ၾကားမႈ အႏုပညာ
အႏုပညာ (ဝိဇၨာ) က ဘယ္က ပါလာတာတံုး။ သေဘာတရားေတြကို လက္ေတြ႕မွာ မွန္မွန္ကန္ကန္ခ်သံုးႏိုင္ဖို႔ အႏုပညာလိုတယ္။ သင္ၾကားေရးအေတြ႕အၾကံဳေတြကေန ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ပိုေကာင္းလာေအာင္ တည္ေဆာက္ယူသြားႏိုင္ဖို႔ ဝိဇၨာျဖစ္ေနမွ။
တကယ္ေတာ္တဲ့ ဆရာေတြဟာ သင္ၾကားေရးမဟာဗ်ဴဟာ ေပါင္းစံုကို သံုးတတ္ၾကတယ္။ ဘာလို႔လဲ။ အေျခအေန အလံုးစံုနဲ႔ ကိုက္ညီတဲ့ သင္ၾကားေရးနည္းစနစ္ရယ္လို႔ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ မရိွလို႔ပါပဲ။
ဟိုတေလာက က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ေျပာသံၾကားလိုက္ရေသးတယ္။ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ သင္မွလား၊ ျမန္မာလို သင္ၾကားေရး လုပ္သင့္တယ္ ဘာညာ။ ေနာက္တခုက တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားေတြနဲ႔ သင္ၾကားေရး။
အားလံုး မွန္ပါတယ္။ အဂၤလိပ္လို သင္ခ်င္တဲ့သူလည္း မွန္တယ္၊ ျမန္မာလို သင္ခ်င္တဲ့သူလည္း မွန္တယ္၊ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားနဲ႔ သင္ခ်င္တဲ့သူလည္း မွန္တယ္။
ဘယ္လမ္းက သြားသြား ပန္းတိုင္ေရာက္ဖို႔က ပဓာန
အားလံုး ေမ့ေနၾကတာက က်ေနာ္တို႔ ဘာကို ဦးတည္ၾကမွာလဲ။ ကမၻာ့အဆင့္မီ ပညာေရးကို ဦးတည္ၾကမွာ မဟုတ္ဘူးလား။ ဘာ ဘာသာနဲ႔သင္သင္၊ ကမၻာနဲ႔ ရင္ေပါင္တန္းႏိုင္တဲ့ ပညာေရး၊ စကၤာပူပဲ သြားသြား၊ အဂၤလန္ပဲ သြားသြား ျမန္မာျပည္က ဘြဲ႕ရဟာ သူတို႔ဆီက ဘြဲ႕ရနဲ႔ တန္းတူ အေလးစားခံ၊ ေနရာေပးခံရေရးပဲ မဟုတ္ဘူးလား။
အဲဒါဟာ အထက္မွာ ေျပာခဲ့တဲ့ “အေျခအေန အလံုးစံုနဲ႔ ကိုက္ညီေသာ” သင္ၾကားေရးပံုစံနဲ႔ သြားရင္ ရပါတယ္။ ဖတ္စာအုပ္ကို ႀကိဳက္တဲ့ဘာသာနဲ႔ေရး၊ သင္႐ိုးညႊန္းတမ္းက တခုပဲ ရိွမယ္။ စာသင္သားရဲ႕ အရည္အေသြးကို စစ္ေဆးတဲ့ စနစ္ကလည္း တခုပဲ ရိွမယ္ဆိုရင္ သက္ဆိုင္ရာ ေက်ာင္းေတြ၊ ဆရာ၊ ဆရာမေတြက သူတို႔သင္ေပးရမယ့္ ေက်ာင္းသားေတြနဲ႔ ကိုက္ညီမယ့္ ဖတ္စာအုပ္ တအုပ္မကကို ကိုင္ၿပီး သံုးစြဲႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ တိုင္းရင္းသားအတြက္ တိုင္းရင္းသားဘာသာနဲ႔ ဖတ္စာအုပ္ပဲ။ အဂၤလိပ္လို သင္ခ်င္သူအတြက္ အဂၤလိပ္လို ဖတ္စာအုပ္ ျဖစ္ေနမယ္။
အာဆီယံ ဖတ္စာအုပ္မူဝါဒေတြထဲမွာ တခ်က္ပါတယ္။ ဘာသာရပ္အားလံုးဟာ ဖတ္စာအုပ္တအုပ္တည္းနဲ႔ မလံုေလာက္တတ္ဘူး။ တခ်ိဳ႕ဘာသာရပ္ေတြအတြက္၊ အထူးသျဖင့္ မိခင္ဘာသာစကားအတြက္ ဆရာေတြရဲ႕ လက္စြဲေတြ၊ သင္နည္းစနစ္ေတြ၊ တျခားသင္ေထာက္ကူပစၥည္းေတြ လိုအပ္ေနစျမဲပဲတဲ့။
အလြယ္ပဲ ေျပာမယ္။ အပင္အေၾကာင္း သင္တယ္။ ေျမျပန္႔က ပိေတာက္ပင္လို႔ ေျပာေပမယ့္ ေတာင္ေပၚက ကေလးက ပိေတာက္ မျမင္ဖူးဘူး။ ဘာအေရးလဲ၊ ဆရာက ခ်ယ္ရီပင္နဲ႔ သင္ေပးခ်င္ သင္ေပးမွာေပါ့။ အပင္ဆိုတာရဲ႕ အေျခခံ သေဘာတရားက အတူတူပဲ။ အပင္အေၾကာင္း ကမၻာ့အဆင့္မီ လူလူသူသူ သိဖို႔က အဓိက မဟုတ္ဘူးလား။ ဘာပင္ျဖစ္မွ၊ ညာပင္ျဖစ္မွ လုပ္ေနစရာ လိုလို႔လား။ သည္သေဘာပါပဲ။
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕လယ္မွာ ေနတဲ့ ကေလးက ပိေတာက္လဲ မျမင္ဖူး၊ ခ်ယ္ရီလည္း မျမင္ဖူးေတာ့ေရာ ဘယ္လိုလုပ္မတံုး။ ေက်ာင္းကလည္း ရန္ကုန္ၿမိဳ႕က ဗိုလ္တေထာင္ အထက ၅ လို ေျမျပည့္ေဆာက္ထားတဲ့ေက်ာင္းဆိုပါစို႔။ ေက်ာင္းထဲမွာ ျပစရာကလည္း ဘာပင္မွ မရိွဘူး။ ကေလးေတြက သစ္ပင္ဆိုတာပဲ ဖ်န္းသိထားတယ္။ တည္ပင္လား၊ မယ္ဇလီပင္လား၊ သရက္ပင္လား၊ ကုကၠိဳပင္လား မကြဲရွာၾကတဲ့ ၿမိဳ႕လယ္က ကေလးေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါလည္း ျပႆနာ မရိွပါဘူး။ ပိေတာက္လို႔ မွန္မွ အမွတ္ျပည့္ေပးစရာမွ မလိုတာေလ။ အပင္သေဘာကို သူတို႔သိေအာင္ သူတို႔ ျမင္ဖူးေနတဲ့ အပင္ေတြနဲ႔ ျမင္သာေအာင္ ဆရာက ဉာဏ္ကို လႊာသံုးၿပီး သင္တတ္ဖို႔ပဲလိုတယ္။
အဲဒါဟာ သင္ၾကားေရး အႏုပညာပဲ။ သေဘာတရားေတြကို လက္ေတြ႕မွာ မွန္မွန္ကန္ကန္ ခ်သံုးတာပဲ။
က်က္ႏိုင္စိန္၊ က်က္အားမဲ့
ေျပာရတာ အားေတာ့နာတယ္။
က်ေနာ္တို႔နဲ႔ အဲဒီ့ သင္ၾကားေရးနည္းစနစ္ေတြက ေဝးလြန္းေနပါေသးတယ္။
မေန႔တေန႔က ေအာင္စာရင္းေတြ ထြက္လာတယ္။ ေမာ္တဲ့သူေတြကလည္း ေမာ္လို႔ မဆံုး။ ညိႇဳးတဲ့သူေတြလည္း ညိႇဳးျခံဳးလို႔။ ဒါေပမယ့္ ေသခ်ာ စဥ္းစားၾကည့္မယ္ဆို သည္လို ပညာေရးမ်ိဳးမွာ ေမာ္တဲ့သူက က်က္ႏိုင္စိန္၊ ညိႇဳးတဲ့သူက က်က္အားမဲ့ဆိုတာကို ျမင္ၾကပါလိမ့္မယ္။
က်က္ႏိုင္စိန္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ က်က္အားမဲ့ပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘဝကို ရင္ဆိုင္ရဲဝံံ့ႏိုင္ဖို႔အတြက္ကေတာ့ အေျမာ္အျမင္ ဆင္ျခင္တံုတရားသာ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။
မေန႔က ေျပာခဲ့တဲ့ စြန္းလြန္းဂူဆရာေတာ္ႀကီးနဲ႔ပဲ ေျပာရေအာင္။ ဆရာေတာ္ႀကီး ဦးကဝိက က်က္အားမဲ့။ မဂၤလသုတ္ ေနာက္ဆံုးပိုဒ္ေတာင္ ၃ ႏွစ္တိုင္တိုင္ က်က္ၿပီး အလြတ္မရႏိုင္ရွာခဲ့တဲ့သူေလ။ ဒါေပမယ့္ သူက ရဟႏၲာမေထရ္ႀကီး ျဖစ္ခဲ့တာ အထင္အရွား။ ဘြဲ႕နာမေတာ္ေတြေတာ့ ထုတ္မေျပာေတာ့ပါဘူး။ ဦးကဝိဟာ ရဟႏၲာပါဆိုၿပီး ထင္ရွားလာေတာ့ ေခတ္ၿပိဳင္ စာတတ္ ေထရ္ႀကီး ဝါႀကီးေတြက အစာမေက်ၾကဘူး။ ဘယ့္ႏွယ့္ စာမတတ္တဲ့ ကိုယ္ေတာ္က ရဟႏၲာ ျဖစ္ရမွာလဲဆိုၿပီး ဝိုင္းစစ္ၾကေဆးၾကေသးသဗ်။
သူတို႔က စာတတ္ေတြဆိုေတာ့ အလြတ္က်က္သန္သူေတြ။ တနည္းေျပာရင္ သူတို႔လည္း က်က္ႏိုင္စိန္ေတြပဲ။
ဦးကဝိက က်က္အားမဲ့။ က်က္အားမဲ့ေတာ့ အလုပ္အားေကာင္းတယ္။ အလုပ္အားေကာင္းေတာ့ ခရီးေပါက္သြားခဲ့တယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာ က်က္အားမဲ့တပါးေတာ့ ခရီးေကာင္းေကာင္း ေပါက္သြားၿပီဆိုတာကို က်က္ႏိုင္စိန္ေတြ ေအာင့္သက္သက္နဲ႔ လက္ခံခဲ့ၾကရပါေတာ့တယ္။ (စြန္းလြန္းဆရာေတာ္ႀကီးရဲ႕ ေထ႐ုပၸတၱိထဲမွာ ပါပါတယ္။ စိတ္ဝင္စားရင္ ရွာဖတ္ၾကပါ။)
စာအုပ္ႀကီးသမားေတြကို မမုန္းပါဘူး
အာဆီယံ ပညာေရးမူဝါဒ စာအုပ္ထဲမွာ ဝါက်တေၾကာင္းေတြ႕မိတယ္။
Poorly written textbooks can reinforce rote-learning. ခပ္ညံ့ညံ့ ဖတ္စာအုပ္ေတြဟာ အလြတ္က်က္ျခင္းကို ခိုင္မာလာေစႏိုင္ပါသတဲ့။
ဓာတ္ရွင္နယ္ပယ္မွာ ထူးခၽြန္ထင္ရွားခဲ့ဖူးသူ စာေရးဆရာ ဝင္းဦးရဲ႕ နာမည္ေက်ာ္ “မိန္းမလွအမုန္း”ဝတၳဳရွည္ႀကီးထဲက ဝါက်တခုကိုလည္း ကိုးကားခ်င္ပါေသးတယ္။ “ေမာင္က စာအုပ္ႀကီးသမားေတြကို မမုန္းပါဘူး။ စာတအုပ္တည္းသမားေတြကိုသာ မုန္းတာပါ”တဲ့။
အဘက္ဘက္က ေနာက္က် က်န္ေနခဲ့တဲ့ က်ေနာ္တုိ႔ေတြအတြက္ သင္ယူဆည္းပူးမႈက ေသမတတ္အေရးႀကီးပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ကေန႔ လူငယ္ အမ်ားစုမဟုတ္ဘူးဆိုရင္ေတာင္ အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ တဖက္ပိတ္အေတြးအျမင္ေတြနဲ႔ ျဖစ္ေနတာ စာအုပ္မ်က္ႏွာစာမွာ သူတို႔ေရးေန၊ တင္ေန၊ လက္ဆင့္ကမ္းေနတာနဲ႔တင္ ထင္ရွားေနပါတယ္။ သူတို႔ေတြဟာ တကယ္ေတာ့ လူေတာ္ေလးေတြပါ။ သို႔ေသာ္ သူတို႔ေတြဟာ ဆရာဝင္းဦးေရးခဲ့သလို “စာတအုပ္တည္းသမား”ေတြသာ ျဖစ္ေနရွာၾကပါတယ္။
အလြတ္က်က္စနစ္နဲ႔ ႀကီးျပင္းလာ၊ လူျဖစ္လာခဲ့ရသူေတြမို႔ အဲလိုျဖစ္ေနတာ သူတို႔အျပစ္မဟုတ္ပါဘူး။ ခမ်ာမ်ားမွာ စနစ္ရဲ႕ သားေကာင္ျဖစ္ေနရွာၾကတာပါ။
မၾကာခင္ ေရာက္လာေတာ့မယ့္ ဉာဏ္ရည္တု လႊမ္းမိုးသြားမယ့္ ေခတ္ႀကီးမွာ အဲဒီ့စာတအုပ္တည္းသမားေတြ ဘယ္လို ရပ္တည္ၾကမွာလဲ။ ဘက္စံု ေထာင့္စံုက ဆင္ျခင္ႏိုင္ေအာင္၊ အသိပညာ ခိုင္လံုေအာင္ စာတအုပ္တည္းနဲ႔ေတာ့ ဘယ္လိုမွ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ စာတအုပ္မက အမ်ားအျပား ဖတ္တတ္ေအာင္၊ ဖတ္ရဲေအာင္၊ ဖတ္က်င့္ရိွေအာင္ ပညာေရးစနစ္ကသာ လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
သို႔ေသာ္…
ခက္တာက… က်ေနာ္တို႔မယ္ ဦးစားေပးရမွာေတြက သိပ္မ်ားေနတယ္။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္သူေတြကလည္း လူထုအက်ိဳးစီးပြားအတြက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ဖို႔ထက္ မိမိတို႔ ထိုင္စရာေနရာတေနရာေလးကိုပဲ မဲတင္းေနခဲ့တာ လြတ္လပ္ေရးရကတည္းကလို႔ဆိုရင္ မမွားတန္ေကာင္းဘူးလို႔ ထင္ပါတယ္။ လူ႔ေဘာင္အေပၚ တကယ္ ေစတနာထားသူေတြကလည္း ေနရာရ႐ိုး မရိွတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္မွာ က်ေန္ာတို႔ ေနေနၾကရတာလည္း ႏွစ္ပရိေစၦဒ ၾကာျမင့္လွပါၿပီ။
အဲေတာ့လည္း က်ေနာ္တေယာက္ ႐ူးလို႔ ေလွ်ာက္ေရးေနတယ္ပဲ မွတ္ၾကပါဗ်ာ။
ဘာကိုမွ မေမွ်ာ္လင့္အားေတာ့ပါဘူးေလ…
(စာဖတ္သူမ်ားကို စိတ္ညစ္ေအာင္ လုပ္မိသြားတဲ့အတြက္ က်ေနာ့္ကို ခြင့္မလႊတ္ၾကပါနဲ႔ဗ်ာ။ က်ေနာ္ ညစ္ေနတာကို လက္ဆင့္ကမ္းေပးလိုက္တာပါ။)
အားလံုး ေတြးဆ ဆင္ျခင္ၾကည့္ႏိုင္ၾကပါေစ…
အတၱေက်ာ္
(၁၀၀၆၁၉)
၁၉၉၄ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လကပါ။ ရွပ္က်ိဳးလို႔ ဆိုၿပီး လမ္းတဝက္ေပၚ ရပ္ထားတဲ့ ကုန္ကားႀကီးေအာက္ကို က်ေနာ္ေမာင္းလာတဲ့ ၁၉၈၄ ခုႏွစ္ထုတ္ သေဘၤာဦး တိုယိုတာ ေကာ္႐ိုနာကား (န/၉၁၄၆) က တိုးဝင္သြားပါတယ္။ မနက္ ၄ နာရီေလာက္မွာပါ။ ရန္ကုန္-မႏၲေလး လမ္းေဟာင္း၊ ေပ်ာ္ဘြယ္နဲ႔ မိတၳီလာၾကား၊ ယင္းေတာ္ရြာႀကီးရဲ႕ ရဲစခန္းနဲ႔ မ်က္ေစာင္းထိုးေလာက္မွာပါ။
က်ေနာ္က မ႐ိုက္ဘဲ တျခားနည္း အေရးယူဖို႔ သူ႔ကို အၾကံျပဳခဲ့ပါတယ္။ ကိုယ့္ကို ဘာမွ ျပန္မလုပ္ႏိုင္တဲ့သူအေပၚ အင္အားသံုးတဲ့ အက်င့္ဆိုးႀကီး သည္ႏိုင္ငံမွာ ကြယ္ေပ်ာက္ေစခ်င္လို႔ဆိုၿပီးလည္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။
တေန႔က ေျပာခဲ့တဲ့အတိုင္း (ကန္ေတာ့ပါရဲ႕ဗ်ာ) ကိုယ္တိုင္ ဖင္က မီးခိုးထြက္ေအာင္ ေသာက္ေပမယ့္ သားလုပ္သူ က်ေနာ္ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ မိေတာ့ ေသေအာင္႐ိုက္ၿပီး တားဖို႔ ၾကံခဲ့တဲ့ အေဖ့ကို က်ေနာ္ အစာမေက်ခဲ့ဘူး။