လူထုရဲ႕ သိပိုင္ခြင့္ကို ျဖည့္ဆည္းျခင္း

ℹ️ℹ️ℹ️ℹ️ℹ️ℹ️ℹ️ℹ️ℹ️ℹ️ℹ️ℹ️

အခုလတ္တေလာ လူေျပာသူေျပာမ်ားေနတဲ့ အမ်ားျပည္သူအခြင့္အေရး၊ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးမ်ားနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းတဲ့ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ (ICCPR)ကိစၥထဲမွာ မေနႏိုင္ မထိုင္ႏိုင္ ဝင္ပါခ်င္လာမိလို႔ နည္းနည္း ပါပါရေစ။ ဝင္ပါခ်င္သြားရျခင္း အေၾကာင္းရင္းက အခ်က္အလက္တခ်ိဳ႕ကို ထိန္ခ်န္ၿပီး တခ်ိဳ႕ေတြ ေျပာေျပာေနတာေလးေတြ ေတြ႕မိေနရလို႔ပါ။

အဲဒီ့စာခ်ဳပ္ထဲမွာ ပါတဲ့ အဓိက အခြင့္အေရး အက်ဥ္းခ်ဳပ္

• ပထမဆံုးက ကိုယ္ကာယသိကၡာအခြင့္အေရးပါ။ အသက္ရွင္ခြင့္၊ ႏွိပ္စက္မႈ၊ ကၽြန္ျပဳမႈမွ ကင္းလြတ္ခြင့္ (အပိုဒ္ ၆၊ ၇၊ ၈)။

• လူတေယာက္ရဲ႕ လြတ္လပ္မႈနဲ႔ လံုျခံဳမႈ။ ဖမ္းခ်င္တိုင္း ဖမ္း၊ ခ်ဳပ္ခ်င္တိုင္း ခ်ဳပ္ခြင့္ မေပးေတာ့ပါဘူး။ ဒါ့အျပင္ လက္တင္ဘာသာနဲ႔ ေဟးဘီးယပ္(စ္) ေကာပပ္(စ္)လို႔ ေခၚတဲ့ အခ်ဳပ္ခံရသူကို တရားသူႀကီး၊ ဒါမွမဟုတ္ တရား႐ံုးေတာ္ရဲ႕ ေရွ႕ေမွာက္ကို ေခၚလာၿပီး သူ႔ကို ဘာေၾကာင့္ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားသင့္ေၾကာင္း ဥပေဒနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ အေၾကာင္းျခင္းရာမ်ားကို ခိုင္လံုထင္ရွား မျပသႏိုင္ရင္ ျပန္လႊတ္ေပးရမယ္ဆိုတဲ့ အခြင့္အေရးကို ေတာင္းဆိုပိုင္ခြင့္လည္း ပါပါတယ္။ (အပိုဒ္ ၉ မွ ၁၁)

• ဥပေဒအရ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းပိုင္းမွာ မွ်တမႈ။ ထိုက္သင့္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္အတိုင္း စစ္ေဆးစီရင္ခံပိုင္ခြင့္၊ မွ်တၿပီး ဘက္မလိုက္တဲ့ တရားခြင္၊ (ျပစ္မႈထင္ရွားေၾကာင္း မစီရင္ေသးသမွ်) အျပစ္မရိွဘူးလို႔ ယူဆခ်က္၊ ဥပေဒေရွ႕ေမွာက္မွာ လူသားတဦးအျဖစ္သာ အသိအမွတ္ျပဳတာတို႔ ပါဝင္ပါတယ္။ (အပိုဒ္ ၁၄ မွ ၁၆)

• လူတဦးခ်င္းစီရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာ သြားလာခြင့္၊ ေတြးျမင္ခြင့္၊ ယံုၾကည္ခြင့္၊ ကိုးကြယ္ခြင့္၊ ေျပာခြင့္၊ သင္းဖြဲ႕ခြင့္၊ စုေဝးခြင့္၊ မိသားစုအခြင့္အေရး၊ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္၊ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာပိုင္း သိုသိပ္ခြင့္ (အပိုဒ္ ၁၂၊ ၁၃၊ ၁၇ မွ ၂၄)

• စစ္မက္အတြက္ ဝါဒျဖန္႔တာကို တားဆီးပိတ္ပင္တာ၊ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ (ႏွိမ္တာေပါ့ဗ်ာ)၊ ရန္လိုတဲ့ ဥပေဒ၊ အၾကမ္းဖက္တဲ့ ဥပေဒေတြကို ျပ႒ာန္းက်င့္သံုးတာမ်ားကို ႏိႈးေဆာ္တဲ့ အမ်ိဳးသားေရးအမုန္းတရား၊ ဘာသာေရး အမုန္းတရားမ်ားဘက္က ေရွ႕ေနလိုက္ ေျပာဆိုေဆာ္ၾသတာကို တားဆီးပိတ္ပင္တာလည္း ပါပါတယ္။ (အပိုဒ္ ၂၀)

• မဲေပးခြင့္အပါအဝင္ ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ (အပိုဒ္ ၂၅)

• ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ မရိွျခင္း၊ လူနည္းစု အခြင့္အေရး၊ တရားဥပေဒေရွ႕ေမွာက္မွာ အားလံုး သာတူညီမွ်မႈ (အပိုဒ္ ၂၆၊ ၂၇)

ဘယ္ႏိုင္ငံမွာ မွီတင္းေနထိုင္သူပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လူအမ်ားအေနနဲ႔ အထက္ပါ အခြင့္အေရးေတြ ရသင့္ မရသင့္ မိမိတို႔ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ဉာဏ္မ်ားနဲ႔သာ ဆံုးျဖတ္ေတာ္မူၾကပါ။

ကေန႔အထိ သည္စာခ်ဳပ္ကို ဘယ္သူေတြ ဘာလုပ္ထားၾကသလဲ

• ကေန႔ကမၻာမွာ ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၉၅ ႏိုင္ငံ ရိွပါတယ္။

• ကုလသမဂၢအဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံက ၁၉၃ ႏိုင္ငံပါ။

• အဲဒီ့ ၁၉၃ ႏိုင္ငံမွာ ၁၇၃ ႏိုင္ငံက သည္စာခ်ဳပ္ကို တရားဝင္လက္ခံသေဘာတူေၾကာင္း အတည္ျပဳ လက္မွတ္ေရးထိုးထားပါတယ္။ (၈၉.၆၄ %) [ကုလသမဂၢရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ေတြအနက္မွာ သည္စာခ်ဳပ္က အမ်ားသေဘာတူမႈ အမ်ားဆံုးလို႔ အဆိုရိွပါတယ္။ ၉၀ ရာႏႈန္းနီးပါးမို႔ အျပတ္အသတ္ သေဘာတူၾကတဲ့ စာခ်ဳပ္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။]

• ၆ ႏိုင္ငံက လက္မွတ္ပဲ ထိုး႐ံုထိုးထားပါတယ္။ (၃.၁၁ %) အဲဒီ့ထဲမွာ တ႐ုတ္နဲ႔ က်ဴးဘား ပါပါတယ္။

• မီးသီးျခင္ေထာင္ေထာင္ေနဆဲႏိုင္ငံက ၁၈ ႏိုင္ငံပါ။ (၉.၃၃ %) အဲဒီ့ထဲမွာ ျမန္မာပါတယ္။ ဘ႐ူႏိုင္း၊ မေလးရွား၊ စကၤာပူ၊ အာရပ္ ေစာ္ဘြားမ်ားႏိုင္ငံ၊ ေတာင္ဆူဒန္တို႔ ပါဝင္ပါတယ္။

(ေျမပံုကို ႐ႈ။ ေျမပံုမွာ အျပာရင့္ေရာင္က သေဘာတူလက္မွတ္ ေရးထိုးၿပီး ႏိုင္ငံေတြပါ။ အျပာႏုက လက္မွတ္သာ ထိုး႐ံုထိုးထားတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ျဖစ္ၿပီး လိေမၼာ္ေရာင္က ဘာမွ မလုပ္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေျမပံုနဲ႔တင္ သည္စာခ်ဳပ္ဟာ ကမၻာ့ႏိုင္ငံအမ်ားဆံုးက လက္ခံသေဘာတူထားတဲ့ စာခ်ဳပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားေနပါလိမ့္မယ္။)

လက္မွတ္ထိုးတာ၊ သေဘာတူ လက္မွတ္ထိုးတာ

အဲသလို ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ေတြမွာ လက္မွတ္ထိုးတာ (sign) နဲ႔ သေဘာတူ လက္မွတ္ထိုးတာ (ratify) အေတာ္ ကြာျခားပါတယ္။

လက္မွတ္ထိုးတာ

ပါဝင္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ေတြဟာ ညီလာခံမွာျဖစ္ျဖစ္၊ အစည္းအေဝးမွာျဖစ္ျဖစ္ စာခ်ဳပ္မတိုင္ခင္ ေတြ႕ၾက ညိႇႏိႈင္းၾကတယ္။ လက္မွတ္ထိုးတဲ့ ႏိုင္ငံ (signatory) ေတြ လိုက္နာရမယ့္ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြကို သေဘာတူၾကတယ္။ အဲသလို သေဘာတူၿပီဆိုရင္ စာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ေရးထုိးပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ ဝန္ႀကီးေတြကပဲ လက္မွတ္ထိုးၾကတာပါ။

အဲလို လက္မွတ္ထိုးျခင္းဟာ သည္စာခ်ဳပ္ကိုျဖင့္ရင္ ႏိုင္ငံေတာ္က လိုက္နာလိုတဲ့ ဆႏၵရိွေၾကာင္း ေဖာ္ျပလိုက္တာသာ ျဖစ္ပါတယ္။

အေရးႀကီးလွတာက ဆႏၵရိွတယ္လို႔သာ ေျပာတာ၊ တကယ္လိုက္နာမယ္ မလိုက္နာဘူးလို႔ ကတိကဝတ္ျပဳတာ မဟုတ္ပါဘူး။ စာခ်ဳပ္ရဲ႕ စည္းေႏွာင္အားလည္း မရိွပါဘူး။ ဆိုလိုတာက စာခ်ဳပ္အတိုင္း မျဖစ္မေန လိုက္နာစရာ တစက္ကမွ မလိုပါဘူး။ လိုက္နာခ်င္စိတ္ေတာ့ ရိွပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္… ဆိုတဲ့ အေနအထားေပါ့။

သေဘာတူ လက္မွတ္ထိုးတာ

စာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ထိုးၿပီးသြားတဲ့အခါ လက္မွတ္ထိုးတဲ့ႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ကိုယ့္ႏိုင္ငံရဲ႕ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြနဲ႔အညီ ကိုင္တြယ္ပါလိမ့္မယ္။ စာခ်ဳပ္ပါ အခ်က္အလက္မ်ားအရ လိုအပ္တဲ့၊ ကိုက္ညီတဲ့ ျပည္တြင္း ဥပေဒေတြကို ျပ႒ာန္း ျဖည့္ဆည္းရပါေတာ့မယ္။ အဲဒီ့ေနာက္ တျခား သေဘာတူလက္မွတ္ေရးထိုးထားတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ (state parties) ေတြကို စာခ်ဳပ္အတိုင္း မလြဲမေသြ လိုက္နာေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ သေဘာထားကို ထုတ္ျပန္ အသိေပးရပါတယ္။ ဒါကို သေဘာတူ လက္မွတ္ထိုးတာ (ratification) လို႔ ေခၚပါတယ္။ အဲလိုဆိုရင္ေတာ့ စာခ်ဳပ္ဟာ ႏိုင္ငံအေပၚမွာ တရားဝင္ စည္းေႏွာင္ ခိုင္မာ သြားပါၿပီ။ စာခ်ဳပ္အတုိင္း မျဖစ္မေန လိုက္နာပါေတာ့မယ္။ ဘာ ဒါေပမွ မမယ့္ေတာ့ပါဘူးဆိုတဲ့ သေဘာပါ။

(သို႔တိုင္ေအာင္ RUD နဲ႔သာ သေဘာတူလက္မွတ္ထိုးႏိုင္ေၾကာင္းကို ေအာက္ဆံုးက စာၾကြင္းမွာ ထပ္မံျဖည့္စြက္ထားပါတယ္။)

သေဘာပါတယ္ေနာ္ ပရိသတ္

သာမန္လက္မွတ္ထိုးတာနဲ႔ သေဘာတူ လက္မွတ္ထိုးတာၾကားက ကြာျခားခ်က္ကို သေဘာေပါက္ၿပီဆိုရင္ လက္မွတ္ပဲ ထိုး႐ံု ထိုးထားတဲ့ ၆ ႏိုင္ငံက ဘာသေဘာလဲဆိုတာကိုပါ သေဘာေပါက္ၾကလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။ ေပါက္ေဖာ္ႀကီးေတြဆိုရင္ သည္စာခ်ဳပ္ကို လက္မွတ္ထိုး႐ံုသာ ထိုးထားတာ လာမယ့္ ေအာက္တိုဘာ ၅ ရက္ေန႔မွာ ၂၁ ႏွစ္ တင္းတင္း ျပည့္ပါလိမ့္မယ္။

ႏႈတ္ခမ္းနာနဲ႔မွ တည့္ပါ့မလား

အဲ… သည္လိုအခ်ိန္မွာ ေတာင္ေတာင္အီအီေတြ ေလွ်ာက္ေျပာေနတာဟာ ႏႈတ္ခမ္းနာနဲ႔မွ တည့္ပါ့မလားလို႔ ေမးရမလိုေတာင္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ လက္မွတ္ထိုးတာဟာ မုန္႔ဆီေၾကာ္ စားခ်င္တယ္လို႔သာ ေျပာတာပါ။ ေပါက္ေဖာ္ႀကီးေတြဆို ဝလည္း စားခ်င္လယ္၊ အားကီး အားကီး စားခ်င္လယ္လို႔ပဲ ေျပာေနတာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္ၿပီေလေနာ္။ သူ႔ႏိုင္ငံသားေတြ အဲဒီ့စာခ်ဳပ္ထဲက အခြင့္အေရးေတြကို တကယ္ ခံစားေနရျခင္း ရိွမရိွက အားလံုး အသိပါပဲ။

လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့

ကုလသမဂၢ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ ၁၈ ေစာင္နဲ႔ ႏိုင္ငံတခ်ိဳ႕

အေသးစိတ္ သိခ်င္ရင္ ရွာဖတ္ၾကည့္ၾကပါေနာ္။ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ စုစုေပါင္း ၁၈ ေစာင္ ရိွပါတယ္။

က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံက သေဘာတူ အတည္ျပဳထားတာ ၅ ေစာင္ပဲ ရိွပါတယ္။ လက္မွတ္ထိုး႐ံုသာ ထိုးထားတာက တေစာင္သာ ရိွပါတယ္။ ICCPR အပါအဝင္ ဘာမွ မလုပ္ဘဲ ထားထားေသးတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္က ၁၂ ေစာင္ က်န္ပါတယ္။

စကၤာပူနဲ႔ မေလးရွားက သေဘာတူအတည္ျပဳထားတာ ၅ ေစာင္ပဲ ရိွပါတယ္။ မီးသီးျခင္ေထာင္ေထာင္တာ ၁၃ ေစာင္ပါ။ က်ေနာ္တို႔က စကၤာပူ၊ မေလးထက္ သာပါတယ္။ ဒါေပသည့္ စကၤာပူနဲ႔ မေလး သေဘာတူအတည္ျပဳထားတဲ့ တေစာင္ကို က်ေနာ္တို႔က လက္မွတ္ ထိုး႐ံုပဲ ထိုးထားရပါေသးတယ္။

အိမ္နီးခ်င္း ထိုင္းႏိုင္ငံက သေဘာတူအတည္ျပဳထားတာ ICCPR အပါအဝင္ ၁၂ ေစာင္ ရိွပါတယ္။ လက္မွတ္ ထိုး႐ံုထိုးထားတာ တေစာင္ ရိွပါတယ္။ မီးသီးျခင္ေထာင္ေထာင္တာ ၅ ေစာင္ပဲ ရိွေတာ့တာေပါ့။

ဗီယက္နမ္က ICCPR အပါအဝင္ ၉ ေစာင္ကို သေဘာတူ အတည္ျပဳထားပါတယ္။ မီးသီးျခင္ေထာင္ေထာင္ထားတာ ၉ ေစာင္ ရိွပါတယ္။

အင္ဒိုနီးရွားက ICCPR အပါအဝင္ ၁၀ ေစာင္ကို သေဘာတူ အတည္ျပဳထားပါတယ္။ လက္မွတ္ ထိုး႐ံုထိုးထားတာ ၂ ေစာင္မို႔ က်န္ေနတာ ၆ ေစာင္ပါ။

ေနာက္ထပ္အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ ဘဂၤလားေဒ့(ရွ္)ကလည္း ICCPR အပါအဝင္ ၁၂ ေစာင္ကို သေဘာတူ အတည္ျပဳထားပါတယ္။ အိမ္နီးခ်င္းေတြထဲမွာ သူနဲ႔ ထိုင္းက စံခ်ိန္တင္ပါတယ္။ (အိႏၵိယေတာင္မွ ICCPR အပါအဝင္ သေဘာတူ အတည္ျပဳထားတာ ၈ ေစာင္ပဲ ရိွပါတယ္။ လက္မွတ္ထိုး႐ံု ထိုးထားတာ ၂ ေစာင္ပါ။)

ေပါက္ေဖာ္ႀကီးေတြက ၈ ေစာင္ကို သေဘာတူ အတည္ျပဳထားပါတယ္။ ICCPR ကို လက္မွတ္ပဲ ထိုးထားတာ အထက္မွာ ေျပာခဲ့ၿပီးပါၿပီ။ သည္ေတာ့ သူတို႔ မီးသီးျခင္ေထာင္ေထာင္ေနတာ ၉ ေစာင္က်န္ေနေသးတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရပါလိမ့္မယ္။

အားလံုးေတြးဆ ဆင္ျခင္ၾကည့္ႏိုင္ၾကပါေစ
အတၱေက်ာ္
(၁၄၀၉၁၉)

(အခ်က္အလက္ေတြကို သည္က ယူပါတယ္။ http://indicators.ohchr.org/ )

စာၾကြင္း – ICCPR နဲ႔ အေမရိကန္အေၾကာင္းေတာ့ ထည့္မေရးျဖစ္ခဲ့ပါဘူး။ မလိုလို႔ပါ။ သို႔ေသာ္ တခ်ိဳ႕က ထင္ရာ ေလွ်ာက္ေျပာေနလို႔ ထပ္ျဖည့္လိုက္ပါရေစ။

၁၉၉၂ ကတည္းက လက္မွတ္ေရးထိုးအတည္ျပဳခဲ့တဲ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမယ္ ICCPR က အေမရိကန္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္အရ ႏိုင္ငံရဲ႕ အေခါင္အခ်ဳပ္ ဥပေဒ (Supreme Law of the Land) ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

သို႔ေပတည့္ ျခြင္းခ်က္ေတြ၊ နားလည္မႈေတြ၊ ေၾကညာခ်က္ေတြ တသီႀကီးနဲ႔ သေဘာတူ အတည္ျပဳခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အလြယ္ေျပာရင္ ICCPR ကို မူအရ လက္ခံတယ္၊ သေဘာတူတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဘာေတြကိုေတာ့ မလိုက္နာဘူး၊ ဘာေတြကိုေတာ့ အေရးေပၚအေျခအေနမွာဆို က်င့္သံုးမယ္ဆိုတာမ်ိဳးေပါ့။ (အကိုးအကား – 1. https://bit.ly/2kJnQV9 , 2. https://bit.ly/2GQRBxh )

အတည္ျပဳလက္မွတ္ေရးထိုးတဲ့ ႏိုင္ငံတိုင္းက RUD (Reservations, Understandings and Declarations) လို႔ ေခၚတဲ့ ျခြင္းခ်က္ေတြ၊ နားလည္မႈေတြ၊ ေၾကညာခ်က္ေတြနဲ႔ ကန္႔သတ္ လိုက္နာလို႔ ရပါတယ္။ စာခ်ဳပ္ထဲမွာ ပါတဲ့အတိုင္း ၏သည္မလြဲ၊ တေသဝမတိမ္း လိုက္နာဖို႔ မလိုပါဘူး။ ဒါလည္း သေဘာတူအတည္ျပဳလက္မွတ္ထိုးၿပီးမွပါေနာ္။